Studie toont uitdagingen én kansen voor een nieuw dorpshart
HAPS – De Heilige Nicolaaskerk, al meer dan een eeuw het herkenbare middelpunt van Haps, staat op een belangrijk kruispunt. Door een combinatie van teruglopende kerkgang, vergrijzing en oplopende restauratiekosten onderzoekt het kerkbestuur van Parochie De Goede Herder samen met BERNS architectuur hoe het monumentale kerkgebouw behouden kan blijven voor het dorp. Tijdens de informatieavond op woensdag 10 december 2025 werd de haalbaarheidsstudie gepresenteerd, die inzicht geeft in zowel de technische staat als de mogelijke toekomstscenario’s van het rijksmonument.
Een belangrijk monument met unieke waarde
De Heilige Nicolaaskerk is niet zomaar een gebouw. Het is een rijksmonument, ontworpen in 1899 door de bekende architect Caspar Franssen, een leerling van Pierre Cuypers. Uit de studie blijkt dat de kerk drie kernwaarden vertegenwoordigt: het is het middelpunt van het dorpshart, een representant van het werk van Caspar Franssen en een totaalkunstwerk waarin architectuur en interieur één geheel vormen. Deze cultuurhistorische waarde wordt breed gedragen in Haps. De informatieavond liet zien dat inwoners de kerk zien als plek van herinnering, troost, gemeenschapszin en identiteit.
Grote technische en financiële opgave
De bouwkundige analyse en raming maakt duidelijk dat de kerk kampt met een aanzienlijke onderhoudsachterstand. Scheurvorming, schade aan metselwerk en aangetaste ramen zijn enkele zichtbare problemen. De totale kosten voor herstel lopen mogelijk op tot wel enkele miljoenen en vormen een zware last voor het kerkbestuur, dat steeds minder financiële en vrijwillige draagkracht heeft door demografische veranderingen, waardoor het onmogelijk is voor de parochie om de kosten alleen te dragen.
Dorp denkt mee: behoefte aan ontmoetingsplek en activiteiten
Uit de eerste informatieavond in juni 2025 kwamen diverse mogelijke functies naar voren, variërend van religie en bezinning tot een dorpshuisfunctie, culturele activiteiten, zorgvoorzieningen en zelfs kleinschalige commerciële functies. De grootste gemene deler: behoefte aan een multifunctioneel dorpshart waar ontmoeting, ondersteuning en activiteiten samenkomen. Met deze uitkomst van de informatieavond is het ontwerpteam aan de slag gegaan.
Drie scenario’s voor de toekomst
Het ontwerpteam heeft drie scenario’s uitgewerkt, steeds met behoud van de monumentale kwaliteiten van de kerk:
- Steunpunt voor ouderen en multifunctionele ontmoetingsruimte
Een open inrichting voor dag- en avondactiviteiten, met ruimte voor samenkomsten, bewegen, optredens en een kleine religieuze functie. Flexibele wanden en meubels van hergebruikte kerkbanken zorgen voor privacy en comfort.
- Commercieel verhuurbare kamers gecombineerd met gemeenschappelijke functies
In dit scenario worden compacte ruimtes gecreëerd voor bijvoorbeeld zorgaanbieders, praktijkruimtes of kleine kantoren in de zijbeuken, met in het middenschip een open ontmoetingsgebied. Dit levert structurele huurinkomsten op, maar vraagt om meer bouwkundige ingrepen.
3. Podium- en evenementfunctie in combinatie met ruimtes voor het steunpunt
De kerk wordt in dit scenario een podium voor concerten, theater, film of workshops, met extra voorzieningen zoals keuken, sanitair en opslag. De centrale ruimte blijft grotendeels open en maakt veelzijdig gebruik mogelijk.
Volgens de architect kunnen de scenario’s ook gecombineerd worden om het draagvlak en de huurinkomsten te vergroten. Als dit niet haalbaar blijkt, zal groter ingrijpen in de kerk nader onderzocht moeten worden maar dat is nu nog niet aan de orde.
Beperkingen en kansen
Hoewel het gebouw veel ruimtelijke en monumentale kwaliteiten heeft, zijn er ook beperkingen: donkere glas-in-loodramen, beperkte daglichttoetreding, weinig zicht naar buiten en de aanwezigheid van het kerkhof beperken de vrijheid in herbestemming. Tegelijkertijd biedt de ruimtelijke grandeur van het interieur juist kansen voor een betekenisvolle, nieuwe functie.
Een belangrijke aanvullende mogelijkheid is de verkoop van de naastgelegen pastorie, waarvan de opbrengst direct kan worden ingezet voor de restauratie en verbouwing.
Lange adem, maar breed gedragen wens tot behoud
De monumentencommissie heeft positief gereageerd op de eerste plannen. Toch blijft de financiële uitdaging groot: alleen met subsidies, fasering en het vinden van partners kan de kerk toekomstbestendig worden gemaakt. “Het kerkbestuur kan dit niet alleen dragen,” concludeert de studie. Samenwerking met inwoners, maatschappelijke organisaties en mogelijke investeerders wordt essentieel.
Een gezamenlijke opgave voor Haps
De haalbaarheidsstudie maakt duidelijk dat behoud van de Heilige Nicolaaskerk niet alleen gaat over stenen, maar over de ziel van het dorp. Het gebouw kan een nieuwe betekenis krijgen die past bij de behoeften van Haps anno 2025: een plek voor ontmoeting, verbinding, zorg en cultuur. De komende periode wordt er nog gerekend aan een dekkingsplan, maar het is duidelijk dat het een grote uitdaging wordt om voldoende financiële middelen te vinden voor herstel en verbouwing. Het kerkbestuur kan dit niet alleen dragen en zal daarom op zoek gaan naar partners om dit project samen te realiseren.
Gemengde reacties tijdens de bijeenkomst
Tijdens de informatieavond klonk overwegend waardering voor de ambitie om de Heilige Nicolaaskerk voor Haps te behouden. Veel aanwezigen benadrukten dat het gebouw onmisbaar is voor de identiteit van het dorp en dat herbestemming noodzakelijk is om verval en dus achterstallig onderhoud te voorkomen. Tegelijkertijd waren er ook kritische geluiden. Sommige inwoners vroegen zich af of er voldoende draagvlak bestaat voor de voorgestelde maatschappelijke functies, zeker omdat deze mogelijk elders uit het dorp moeten worden weggehaald en daarmee kosten en organisatorische verschuivingen met zich meebrengen. Ook werd opgemerkt dat vooral oudere generaties aanwezig waren; de stem van jongere inwoners ontbrak grotendeels, terwijl juist zij mee zouden moeten bepalen hoe de kerk er over twintig jaar bijstaat. Het grootste struikelblok blijft echter de financiële opgave: de combinatie van hoge restauratiekosten en de beperkingen die Monumentenzorg oplegt, maakt de toekomst van de kerk uitdagend. Toch was de algemene teneur dat behoud van de Heilige Nicolaaskerk wenselijk én mogelijk is, mits het dorp gezamenlijk de schouders eronder zet.
